संस्कृत भाषा र वाङ्मय नेपाली लोकमा नङमासु भएर मिलेको छ (पहिलो, दोस्रो, गण्डकी, पाँचौँ, कर्णाली, र सातौँ प्रदेशमा प्रस्तुत) जुन भाषा र त्यस भित्रको साहित्य, संस्कृति र दर्शनको उपयोग नगरी लोकको कुनै पनि सांस्कृतिक गतिविधि पुरा हुँदैन, लोकभाषा भनेको त्यही हो । ‘लोकभाषा’ को योउ परिभाषा अनुसार ‘संस्कृतलाई कसरी लोकभाषा बनाउने?’ भन्ने यो विषय नै […]
नेपालमा देखिने धार्मिक दृश्य हामी नेपालीहरुका धार्मिक गतिविधिहरु चित्रविचित्र छन् । हिन्दुहरु वर्षभरमा जे जे गर्छन्, बौद्धहरु त्यही त्यही गर्दैनन्, मुसलमान र इसाईहरुका पनि धार्मिक आचारविचार अरुसँग मिल्दैनन् । डोल्पा र हुम्ला तिर पामिर (ताजिकिस्तान) बाट आएको प्राचीन बोन धर्म मान्नेहरु पनि छन् । नेपालमा केही जैनहरु र शिखहरु पनि छन्, तिनीहरुको धर्मकर्म पनि फरक […]
(कान्तिपुर, असार २०, २०७७) संसारका धेरै भाषाका पाठकहरुले सित्तैँमा अथवा पैसा तिरेर आफ्नो भाषाका किताबहरु अनलाइन पढ्न पनि पाउँछन् र आफ्नो कम्प्युटरमा डाउनलोड गरेर थन्क्याउन पनि पाउँछन् । म अहिले अङ्ग्रेजी, संस्कृत र हिन्दी भाषाका किताब डाउनलोड गरेर कम्प्युटरमा थन्क्याएर रोजी रोजी पढ्न पल्केको छु, तर मलाई दुःख के कुराको छ भने, म नेपाली […]
(नयाँ पत्रिकामा प्रकाशित, २०७७ असार १३ शनि बार) नेपालमा मोटामोटी रूपमा आर्यहरु दुई किसिमका देखिन्छन्, लेकाली (प्राग्वैदिक) आर्य र मैदानी (वैदिक) आर्य । आजको नेपालमा आर्य जातिको भौगोलिक वितरण हेर्नु हो भने, मोटामोटी रूपमा पहिलो थरीलाई ‘पहाडे’ आर्य र दोस्रा थरीलाई ‘मदेसे’ आर्य भन्न सकिएला । वैदिक धर्म पालन गर्ने मान्यताका आधारमा छुट्याउनु हो […]
संस्कृत भाषा र वाङ्मय नेपाली लोकमा नङमासु भएर मिलेको छ (पहिलो, दोस्रो, गण्डकी, पाँचौँ, कर्णाली, र सातौँ प्रदेशमा प्रस्तुत) जुन भाषा र त्यस भित्रको साहित्य, संस्कृति र दर्शनको उपयोग नगरी लोकको कुनै पनि सांस्कृतिक गतिविधि पुरा हुँदैन, लोकभाषा भनेको त्यही हो । ‘लोकभाषा’ को योउ परिभाषा अनुसार ‘संस्कृतलाई कसरी लोकभाषा बनाउने?’ भन्ने यो विषय […]
बालकृष्ण पोखरेल नजन्मेका भए नेपाली भाषाको विकासका चार पाटा अँध्यारै हुन्थे कि उज्यालै हुन्थे भन्ने अड्कल काट्न म सक्तिन । नेपाली भाषामा “झर्रो वाद” को प्रवर्तन (२०१३-२०४०) नौलो पाइलो (२०१३): बिए पढ्न बालकृष्ण पोखरेल काशी बस्ता एकै दामलका उनका मित्र (कोशराज रेग्मी, बल्लभमणि दाहाल, चूडामणि रेग्मी, पोषराज निरौला, गणेश भण्डारी, विपिनदेव ढुङ्गेल, आदि) सँग मिलेर […]
जातिशास्त्रीय, जाननिक र सांस्कृतिक विश्लेषणका आधारमा थारुहरु कुसुन्डा बाहेक नेपालका सबभन्दा पुराना आदिवासी जस्ता लाग्छन् । डोर बहादुर बिस्ट (१९७६ इ०, ‘पिपल अफ नेपाल’) ‘तराईमा बस्ने सबभन्दा पुराना जाति मध्ये थारु एउटा होला भन्छन् भने, भानड्रिमहरु (राकेश तामाङ र नीरज राईहरु, २०१४ इ०, ‘…थारु एन्सेस्ट्री’) र कुताननहरु (२०१६ इ, ‘माइटोकोन्ड्रियल जिनोम्स अफ अस्ट्रोएसियाटिक एन्ड ताइ-कदाइ […]
‘राष्ट्रकवि’ के ‘विश्वकवि’ ! (२०७७ भदौ ६, शनि बार, अन्नपूर्ण पोस्ट, फुर्सद) डा० माधव प्रसाद पोखरेल राष्ट्रकवि माधव घिमिरे १०२ पुग्न पाँच हप्ता बाँकी हुँदै आफ्ना कृतिमा मात्र बाँचे । उमेरले दुइटा शताब्दी छोएका घिमिरेको एक मात्र चिनारी कवित्व हो । कविता नै घिमिरेको मूल विधा हो । उन्नाइसौँ शताब्दीमा अमेरिकाली कवि वाल्ट ह्विट्मन […]
नेपालका चन्द्रवंशी राजाहरुको अलिखित इतिहास (अन्नपूर्ण पोस्ट, २०७६ साउन ३२ गते शनि बार, फुर्सद, ‘ग’) डा० माधव प्रसाद पोखरेल अत्रि र आत्रेय गोत्र हुने नेपाली राजा प्रजा : वंशावलीहरु भिडाउँदा अत्रि गोत्र र आत्रेय गोत्र हुने सबै नेपालीहरु अनि ३४ ओटा बाइसी चौबिसी राज्यका ‘चन्द्रवंशी’ राजाहरु एउटै बाबुका सन्तान देखिन्छन् । ‘सेती अञ्चलको दिग्दर्शन’ […]
भगवान् शिवको इतिहास (२०७६ साल असोज ४ गतेको अन्नपूर्ण पोस्टको ‘फुर्सद’ मा ‘भगवान् शिव गतिछाडा नै हुन् त?’ भन्ने शीर्षकमा प्रकाशित) डा० माधव प्रसाद पोखरेल भगवान शिवको आज हामीले देखेचिनेको स्वरूपमा उनका निम्न लिखित प्रागितिहासिक स्वरूप मिसिएका छन् : दक्षिण मध्य एसियाको तुर्कमेनिस्तानदेखि पाकिस्तानमा पञ्जाबको रावी नदी किनारको हडप्पा र दक्षिणमा कराँची नजिकैको […]